خارش مقعد (Pruritus Ani) یک مشکل شایع است که معمولا اطراف یا داخل مقعد را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است بعد از اجابت مزاج تشدید شود. دلایل متنوعی برای خارش مقعد وجود دارد، از عدم رعایت بهداشت مناسب مقعد گرفته تا بیماری های مقعدی مانند بواسیر و شقاق. درمان خارش مقعد با توجه به علت آن میتواند متفاوت باشد. در برخی موارد می توانید با استفاده از روش های خانگی این مشکل را برطرف کنید و در موارد دیگر ممکن است به دارو یا حتی عمل جراحی نیاز داشته باشید. در این مقاله از ونک لیزر با ما همراه باشید تا بیشتر با علت خارش مقعد و روش های درمان آن آشنا شوید.
علت خارش مقعد
دلایل متنوعی برای خارش مقعد وجود دارد. اگر خارش مقعد به سرعت برطرف شود، معمولا از عواملی مانند تعریق زیاد در هوای گرم ناشی می شود، اما در مواردی خارش مقعد می تواند نشان دهنده یک بیماری باشد که معمولا با علائم دیگری نیز همراه است. دلایل خارش مقعد عبارتند از:
- رژیم غذایی: هر آنچه که در طول روز می خورید یا می نوشید می تواند بر رکتوم شما تاثیر بگذارد. برخی از غذاها تحریک کننده هستند مانند، قهوه، چای، نوشیدنی های گازدار، الکل، محصولات لبنی، گوجه فرنگی، شکلات، مرکبات و غذاهای تند. همچنین افرادی که به عدم تحمل غذایی مبتلا هستند ممکن است بعد از مصرف برخی غذاها دچار خارش مقعدی شوند.
- بواسیر: بواسیر رگ های متورمی هستند که در داخل و خارج از مقعد ایجاد می شوند. بواسیر داخلی و بواسیر خارجی، هر دو می توانند منجر به خارش اطراف یا داخل مقعد شوند.
- عفونت های مقاربتی: بیماری های مقاربتی مانند تبخال تناسلی، زگیل تناسلی، سیفلیس، سوزاک و کلامیدیا از طریق رابطه جنسی منتقل می شوند و برخی از آنها، به ویژه انواعی که شامل انگل ها می شوند می توانند منجر به خارش مقعدی شوند.
- کرمک: یکی از شایع ترین علل خارش مقعدی که در شب تشدید می شود، کرمک است. کرمک ها نوعی انگل هستند که در روده و رکتوم فرد آلوده زندگی می کنند و ممکن است به شکل نخ های سفید یا خاکستری در مدفوع دیده شوند.
- بهداشت: علاوه بر عدم رعایت بهداشت مناسب ناحیه مقعد، تمیز کردن بیش از حد این ناحیه نیز می تواند باعث تحریک پوست حساس مقعد شود و منجر به خارش مقعدی شود.
- بیماری های پوستی: مشکلات پوستی ماننند اگزما، پسوریازیس، خشکی پوست و درماتیت، به ویژه زمانی که علاوه بر مقعد با خارش سایر نواحی بدن نیز همراه هستند می توانند علت خارش مقعدی باشند.
- نشت مدفوع: نشت مدفوع می تواند به علل متنوعی از جمله اسهال، یبوست، مصرف داروهای ملین، بی اختیاری روده یا استفاده از تنقیه رخ دهد. نشت مداوم مدفوع از مقعد منجر به تحریک پوست مقعد و در نتیجه خارش آن شود.
- عفونت های قارچی: قارچ کاندیدا منجر به عفونت های قارچی می شود که ممکن است از واژن یا مقعد شروع شود. عفونت قارچی علاوه بر خارش مقعد می تواند منجر به تغییر رنگ، تورم یا ایجاد ترک در پوست ناحیه مقعد شود.
- عوارض جانبی داروها: برخی از داروها مانند کرم های استروئیدی، آنتی بیوتیک ها، پمادهای بواسیر و شقاق، به ویژه زمانی که به صورت طولانی مدت مورد استفاده قرار می گیرند منجر به خارش مقعد می شوند.
- محصولات بهداشتی: صابون ها، دستمال توالت های معطر یا سایر محصولات بهداشتی که در ناحیه مقعد استفاده می کنید، می توانند منجر به خارش مقعدی شوند، به ویژه در مواردی که به مواد تشکیل دهنده آنها حساسیت داشته باشید یا برای مدت زمان طولانی از آنها استفاده کنید.
- شقاق مقعدی: شقاق یا فیشر مقعد پارگی های کوچکی در پوشش یا کانال مقعد هستند که معمولا در اثر یبوست، زور زدن بیش از حد در حین اجابت مزاج، اسهال مزمن (طولانی مدت) یا به عنوان یکی از عوارض رابطه مقعدی ایجاد می شوند. شقاق علاوه بر پارگی می تواند منجر به خارش و سوزش مقعد شود.
- بیماری های سیستمیک: برخی از بیماری هایی که کل بدن را تحت تأثیر قرار می دهند، می توانند باعث خارش نواحی مختلف بدن از جمله مقعد شوند، مانند کم خونی، دیابت، بیماری التهابی روده (IBD)، زردی، لوسمی، لنفوم و بیماری تیروئید.
نحوه تشخیص خارش مقعد
برای تشخیص دلیل خارش مقعد بهترین اقدام مراجعه به یک متخصص است. ابتدا پزشک علائم و سابقه پزشکی را بررسی می کند و سپس یک معاینه فیزیکی از رکتوم نیز انجام می شود. در برخی موارد پزشک ممکن است از آزمایش های زیر برای تشخیص علت خارش مقعدی استفاده کند:
- بیوپسی پوست برای تشخیص بیماری های پوستی
- آزمایش خون برای تشخیص دیابت
- آزمایش آلرژی برای تشخیص وجود واکنش آلرژیک
- آزمایش نوار چسب برای تشخیص کرمک
- پروکتوسکوپی برای تشخیص بواسیر داخلی، زخم مقعد یا زگیل مقعدی
روش های درمان خارش مقعدی
نوع درمان خارش مقعد با توجه به علتی که منجر به بروز آن شده است انتخاب می شود. در برخی موارد می توانید با استفاده از روش های خانگی یا داروها این مشکل را برطرف کنید. اما در مواردی که علت خارش مقعد یک بیماری زمینه ای مانند بواسیر باشد ممکن است به لیزر یا جراحی نیاز داشته باشید. در ادامه به بررسی بیشتر روش های درمان خارش مقعد می پردازیم.
درمان خانگی خارش مقعد
یکی از روش های رایج برای درمان خارش مقعد استفاده از روش های خانگی است، از جمله:
- از خاراندن مقعد خودداری کنید. برای جلوگیری از این کار ناخن ها را کوتاه کنید و دستکش نخی بپوشید.
- از خوردن غذاها و نوشیدنی هایی که منجر به خارش مقعد می شوند، مانند کافئین، الکل، گوجه فرنگی، مرکبات، نوشیدنی های گازدار، غذاهای تند و لبنیات اجتناب کنید.
- لباس زیر های گشاد و نخی بپوشید و از پوشیدن لباس های نایلونی و لباس هایی که از الیاف مصنوعی درست شده اند خودداری کنید.
- برای تمیز کردن مقعد از آب و شوینده های مناسب پوست های حساس استفاده کنید و از استفاده از محصولات بهداشتی حاوی عطر یا رنگ خودداری کنید.
- در حین اجابت مزاج از زور زدن و نشستن طولانی مدت در توالت خودداری کنید.
- یک پنبه را در آب سرد بخیسانید و برای کاهش خارش آن را روی ناحیه قرار دهید.
- به مدت 20 دقیقه در حمام سیتز (یا تشت پر شده با آب گرم) بنشینید.
- در صورتی که به یبوست مبتلا هستید از ملین ها استفاده کنید و مصرف فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
دارو برای خارش مقعد
دارویی که برای درمان خارش مقعد استفاده می شود با توجه به علت ابتلا به خارش مقعد می تواند متفاوت باشد. بهترین پماد برای خارش مقعد شامل:
- پماد هیدروکورتیزون
- پماد کاپسیان
- پماد زینک اکساید
در صورتی که خارش مقعد ناشی از عفونت های قارچی یا باکتریایی باشد پزشک برای درمان از آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد قارچ استفاده می کند.
به نقل قول از clevelandclinic:
With proper hygiene and treatment, the outlook for people with anal itching is good. Your symptoms usually clear up within one to three weeks, though severe cases make take longer to treat.
ترجمه: با رعایت بهداشت و درمان مناسب، درمان افراد مبتلا به خارش مقعد به خوبی پیش می رود. علائم شما معمولاً ظرف یک تا سه هفته از بین می روند، اگرچه موارد شدید درمان را طولانی تر می کند.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15574-anal-itching-pruritus-ani
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در برخی موارد باید حتما برای بررسی و درمان خارش مقعد به پزشک مراجعه کنید:
- زمانی که خونریزی مقعدی دارید.
- به نظر می رسد که در ناحیه مقعد عفونت دارید.
- نمی دانید علت خارش مقعد چیست.
- خارش شدید است.
- خارش مقعد بیش از 2 ماه طول می کشد.
همانطور که بیان شد در برخی موارد علت خارش مقعد، بیماری های مقعدی مانند فیشر یا بواسیر هستند. در این موارد ممکن است استفاده از روش های خانگی و داروها موثر واقع نشود و برای درمان باید به دنبال روش های پزشکی دیگری مانند لیزر درمانی و عمل جراحی باشید.
