زخم مقعدی چیست؟ (علائم، علت و درمان زخم شدن مقعد)

زخم مقعد زمانی اتفاق می افتد که یک یا چند زخم باز در رکتوم ایجاد می شوند. مدفوع هنگام خروج از بدن باید از رکتوم عبور کند به همین دلیل ورود آسیب و زخم به این ناحیه باعث می شود که فرایند دفع مدفوع دردناک شود. زخم مقعد در اغلب موارد در افراد مبتلا به یبوست مزمن رخ می دهد. این زخم می تواند با روش های ساده مثل ایجاد تغییر در سبک زندگی درمان شود، اما در موارد شدید برای درمان آن ممکن است از لیزر یا جراحی استفاده شود. در این مقاله از ونک لیزر با ما همراه باشید تا با زخم مقعد و روش های درمان آن از جمله درمان زخم مقعدی در خانه بیشتر آشنا شوید.

زخم مقعدی چیست؟

زخم مقعدی یک شکستگی یا پارگی در پوست یا غشای مخاطی مقعد است. زخم مقعدی ممکن است در داخل مقعد از جمله در امتداد پوشش روده بزرگ و راست روده و یا روی مقعد ایجاد شود. زخم مقعدی ممکن است به دلیل بیماری کرون روده رخ دهد به همین دلیل نیاز است برای تشخیص درست به پزشک مراجعه کرد. زخم مقعدی قابل درمان است.

انواع زخم مقعدی

زخم مقعد به دو نوع زخم مقعدی حاد و زخم مقعدی مزمن تقسیم می شود:

• زخم مقعدی حاد: زخمی که کمتر از 6 هفته است که ایجاد شده و عمق زیادی ندارد. این نوع از زخم مقعدی می تواند با درد، سوزش مقعدی و خونریزی بعد از اجابت مزاج همراه باشد و در اغلب موارد با تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی درمان می شود.
• زخم مقعدی مزمن: زخمی که بیش از 6 هفته از ایجاد آن گذشته و عمیق است. این نوع از زخم مقعدی معمولا با درد، خارش و اسپاسپم مداوم اسفنکتر مقعد همراه است و برای درمان آن به داروها یا جراحی نیاز است.

علائم زخم مقعدی

علائم زخم مقعدی معمولا به تدریج ایجاد می شوند، شایع ترین علائم و نشانه های زخم مقعدی عبارتند از: 

• درد یا گرفتگی شکم
• گرفتگی در اطراف مقعد
• خونریزی مقعد
• اسهال
• یبوست
• مدفوع خونی
• درد و زور زدن در حین اجابت مزاج
• تغییر رنگ مدفوع
• وجود مخاط در مدفوع
• احساس میل مکرر به مدفوع کردن اما ناتوانی در دفع کامل آن

از هر 100 نفر مبتلا به زخم مقعد، 25 نفر هیچ علائمی را تجربه نمی کنند.

مطالعه بیشتر : اسپاسم مقعدی چیست؟

علت زخم شدن مقعد

ایجاد زخم مقعدی دلیل واحدی ندارد و می تواند بنا بر علل و شرایط مختلفی ایجاد شود. برخی از علل ایجاد زخم مقعدی شامل زور زدن در هنگام اجابت مزاج، وارد کردن تنقیه به مقعد با فشار زیاد و عفونت های مقاربتی می باشد. در زیر به بررسی برخی از رایج ترین علل به وجود آمدن زخم مقعدی می پردازیم.

مطالعه بیشتر: علت خون در مدفوع نوزاد چیست

بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IDB) نامی است که برای توصیف دو بیماری مزمن در روده از آن استفاده می شود (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو) این دو بیماری باعث ایجاد التهاب در روده می شوند و می توانند هر قسمتی از دستگاه گوارش از جمله مقعد را درگیر کنند و منجر به ایجاد زخم مقعدی شوند.

افتادگی راست‌ روده

رکتوم قسمتی است که قبل از اجابت مزاج، مدفوع در آن تشکیل می شود. افتادگی راست روده زمانی اتفاق می افتد که بخشی از رکتوم از مقعد بیرون می زند. افتادگی راست روده می تواند باعث به وجود آمدن زخم مقعدی شود.

تنگی مقعد

تنگی مقعد یک بیماری بسیار نادر است که معمولا نوزادان به طور مادرزادی با آن متولد می شوند، اما در موارد نادری ممکن است بزرگسالان در اثر ابتلا به برخی بیماری ها یا جراحی های مقعدی به آن مبتلا شوند. این بیماری میتواند منجر به باریک شدن کانال مقعد شده و دفع مدفوع را سخت کند. زمانی که کانال مقعد باریک است و برای اجابت مزاج باید فشار زیادی وارد کرد ممکن است در اطراف مقعد زخم ایجاد شود.

رابطه مقعدی شدید یا مکرر

داشتن رابطه مقعدی به طور کلی می تواند عوارض زیادی از جمله خونریزی، شقاق مقعدی، عفونت، بواسیر و فیستول مقعدی داشته باشد. یکی از عوارض رایج داشتن رابطه مقعدی مکرر و شدید ایجاد زخم مقعدی می باشد.

مطالعه بیشتر: عوارض رابطه مقعدی

یبوست شدید یا مزمن 

یبوست باعث می شود در حین دفع مدفوع فشار زیادی به مقعد وارد شود و اجابت مزاج دشوار شود. داشتن یبوست مزمن طولانی مدت، می تواند در نهایت منجر به ایجاد زخم مقعدی شود. 

در درمان زخم مقعدی در اثر یبوست، درمان زخم مقعد باید همزمان با درمان یبوست انجام بگیرد و معمولا با مصرف غذاهای حاوی فیبر، افزایش نوشیدن آب، استفاده از ملین ها، افزایش فعالیت های فیزیکی، حمام سیتز و اجتناب از زور زدن در حین اجابشت مزاج انجام می شود. همچنین گاهی ممکن است مصرف پمادهای بدون نسخه توصیه شود، پماد برای زخم مقعدی در اثر یبوست شامل پماد هیدروکورتیزون، پماد زینک اکساید و پماد لیدوکائین می باشد.

بیماری های مقعدی

برخی از بیماری های مقعدی می توانند باعث ایجاد فشار زیاد روی مقعد و ماهیچه های اطراف آن شوند و از این طریق منجر به ایجاد زخم مقعدی شوند. رایج ترین بیماری های مقعدی که ممکن است در ایجاد زخم مقعدی موثر باشند عبارتند از:

• شقاق مقعدی: شقاق یا فیشر یک بیماری مقعدی است که در اغلب موارد در اثر فشار زیاد روی ناحیه مقعد به وجود می آید، برای مثال زمانی که فرد به یبوست مبتلا است و برای اجابت مزاج نیاز به زور زدن دارد. فشاری که در اثر این عوامل بر مقعد وارد می شود منجر به کشش شدید پوست این ناحیه و ایجاد زخم مقعدی می شود.
• بواسیر: بواسیر (هموروئید) نیز یک بیماری مقعدی است که منجر به تورم رگ های اطراف مقعد می شود. علت ابتلا به این بیماری نیز مشابه شقاق است. زمانی که فرد به بواسیر مبتلا می شود احتمال ترکیدن رگ های ناحیه مقعد بالا می رود و در اثر آن ممکن است زخم مقعدی ایجاد شود.

مطالعه بیشتر: عمل فیستول

تشخیص زخم مقعدی

برای تشخیص زخم مقعدی معمولا معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می شود و برای تایید مشاهدات از تصویر برداری برای بررسی دقیق زخم مقعدی استفاده می شود. این تصویر برداری ها شامل استفاده از: 

• اشعه ایکس
• سونوگرافی
• ام آر آی

در کنار این روش ها ممکن است پزشک از سیگموئیدوسکوپی، کولونوسکوپی یا نمونه برداری از بافت زخم نیز استفاده کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درد شکم شدید، وجود خون در مدفوع، حالت تهوع، استفراغ و ناتوانی در خوردن یا نوشیدن را تجربه کردید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.

به نقل قول از clevelandclinic:

Although the ulcers can be uncomfortable, they’re usually not serious. The condition that’s causing a rectal ulcer can be serious, though.

ترجمه: اگرچه زخم ها می توانند ناراحت کننده باشند، اما معمولا جدی نیستند. با این حال، وضعیتی که باعث ایجاد زخم مقعدی می شود، می تواند جدی باشد.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21189-rectal-ulcers

درمان زخم مقعدی

درمان زخم مقعدی با توجه به شدت و علت ایجاد آن می تواند متفاوت باشد برای مثال در درمان زخم مقعدی در اثر یبوست تلاش می شود با درمان کردن یبوست به درمان زخم مقعدی نیز کمک شود. در اغلب موارد با استفاده از روش های خانگی و تغییر در سبک زندگی می توان به بهبود زخم مقعدی کمک کرد اما گاهی به دلیل شدت زخم مقعدی نیاز به استفاده از روش های پزشکی مثل جراحی و لیزر می باشد. در زیر به بررسی روش های متفاوت درمان زخم مقعدی می پردازیم.

مطالعه بیشتر: هماتوم مقعدی چیست

درمان زخم مقعدی در خانه

بسیاری از افرادی که زخم مقعدی خفیف تا متوسط را تجربه می کنند می توانند با تغییر عادات غذایی و سبک زندگی آن را درمان کنند. روش های زیر برای درمان خانگی زخم مقعدی در اثر رابطه و درمان خانگی زخم مقعدی در اثر یبوست موثر واقع می شوند :

• نوشیدن آب زیاد: کم آبی می تواند باعث سفت و خشک شدن مدفوع شود و در نتیجه دفع آن را سخت کند. نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز می تواند به نرم شدن مدفوع کمک کند. همچنین مصرف نکردن نوشیدنی های کافئین دار یا الکلی که می توانند باعث کم آبی بدن شوند نیز می تواند مفید باشد.
• خوردن غذاهای پر فیبر: غذاهای غنی از فیبر می تواند به بهبود یبوست که یکی از شایع ترین علل ایجاد زخم مقعدی است کمک کند. فیبر مدفوع را نرم می کند و به عبور سریعتر آن از روده کمک می کند.

• خودداری از زور زدن در حین اجابت مزاج: زور زدن یا فشار دادن بیش از حد در هنگام مدفوع می تواند به روده راست آسیب وارد کند و منجر به ایجاد زخم مقعدی شود.

درمان دارویی زخم مقعد 

در صورت عدم بهبود زخم مقعدی با استفاده از روش های خانگی پزشک از درمان دارویی استفاده می کند. گاهی نیز می توان در کنار روش های خانگی از درمان دارویی استفاده کرد.

• داروی زخم مقعد: داروهایی که در اغلب موارد برای درمان زخم مقعدی استفاده می شوند شامل ملین ها، نرم کننده های مدفوع، داروهای موضعی مانند هیدروکورتیزون (برای کاهش تورم و تسکین درد)، آنتی بیوتیک ها و داروهایی ماننند سوکرالفات و سولفاسالازین می باشد.
• پماد و شیاف برای درمان زخم مقعدی: استفاده از پماد و شیاف هیدروکورتیزون می تواند التهاب ناشی از زخم مقعدی را کاهش، درد را تسکین و به بهبود زخم کمک کند. گاهی پماد سوکرالفیت و سولفاسالازین نیز برای درمان زخم مقعدی مورد استفاده قرار می گیرد.

بهترین دارو برای زخم مقعدی قرص سوکرالفیت و سولفاسالازین می باشد و بهترین پماد برای درمان زخم مقعدی نیز پماد هیدروکورتیزون است.

جراحی زخم مقعدی

زمانی که زخم مقعدی در نتیجه آسیب یا افتادگی راست روده رخ می دهد ممکن است برای درمان آن نیاز به جراحی باشد. در این جراحی با قرار دادن ابزار جراحی در شکم، راست روده به مکان اصلی خود برگردانده می شود. اگر زخم مقعدی شدید باشد، خونریزی داشته باشد یا با استفاده از سایر روش ها درمان نشود به جراحی برای درمان آن نیاز است. در این روش از آندوسکوپی استفاده می شود و یک دوربین و ابزار جراحی وارد راست روده می شود تا جراحی به صورت دستی انجام شود.

نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که جراحی زخم مقعدی یک روش نسبتا قدیمی است که می تواند با عوارض جانبی همراه باشد، از جمله:

• درد و خونریزی
• نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دوران نقاهت طولانی
• عفونت جای عمل
• نیاز به رسیدگی زیاد به زخم
• عفونت

لیزر زخم مقعدی

لیزر زخم مقعدی یک روش نوین در درمان زخم مقعدی است که نسبت به جراحی عوارض کمتری دارد و دارای مزایای فراوانی میباشد. در این روش با استفاده از پرتوی لیزر زخم مقعدی بسته و ترمیم می شود. همانطور که ذکر شد این روش مزایای متنوعی را به بیماران ارائه میدهد از جمله:

• بهبودی سریع
• عدم نیاز به بستری شدن
• سرپایی بودن عمل
• عدم نیاز به استفاده از بیهوشی
• انجام در یک جلسه

سوالات متداول در مورد زخم مقعدی