کولیت روده یا کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که به اختصار UC هم نامیده می شود . این بیماری در بزرگسالان در رده سنی بین 20 تا 40 سال رخ می دهد و سالانه 3000 نفر به آن مبتلا می شوند. در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای این بیماری کشف نشده و علم پزشکی فقط می تواند با علائم و نشانه ها مقابله کند و از شدت پیشرفت آن جلوگیری کند. کولیت روده باعث ایجاد زخم های التهابی بر روی سطح روده بزرگ می شود و ممکن است بر روی کولون و رکتوم نیز تاثیر بگذارد. کولیت اولسراتیو علائم شبیه به کرون روده دارد با این تفاوت که کولیت روده بر خلاف کرون روده بیشتر افراد غیر سیگاری را درگیر می کند. در این مقاله از ونک لیزر با ما همراه باشید تا بیشتر با کولیت روده آشنا شوید.
کولیت روده چیست؟
کولیت اولسراتیو (UC) یک بیماری مادام العمر است که باعث التهاب و زخم در داخل روده بزرگ می شود. کولیت روده (UC) یکی از شایع ترین انواع بیماری التهابی روده (IBD) در کنار بیماری کرون است. کولیت اولسراتیو در اغلب موراد باعث اسهال خونی و گرفتگی شکم می شود. اکثر افراد مبتلا به کولیت روده دورههایی را تجربه میکنند که علائم در آنها تشدید میشود، به دنبال آن دوره های طولانی تری بدون علائم رخ میدهد.
انواع کولیت روده
در اغلب موارد پزشکان کولیت اولسراتیو را بر اساس محل التهاب در روده بزرگ طبقه بندی می کنند. التهاب معمولا از رکتوم شروع می شوند و می توانند تمام روده بزرگ را تحت تاثیر قرار دهند. در ادامه به بررسی انواع کولیت روده می پردازیم.
پانکولیت
در این نوع کولیت تمام روده و کولون ملتهب می شود. نشانه های آن شامل اسهال خونی، درد شکم و کاهش وزن می باشد که در بعضی موارد به درمان دارویی جواب داده، و در موارد حادتر که ممکن است منجر به خونریزی شدید شود، به عمل جراحی نیاز است.
کولیت سمت چپ
التهابی که از رکتوم یا مقعد شروع می شود و تا کولون سمت چپ ادامه می یابد. این نوع از کولیت، طحال خمیده (splenic flexure) نیز نامیده می شود و علائم آن شامل:درد زیاد در سمت چپ شکم، کاهش اشتها، کاهش وزن و خونریزی می باشد.
مطالعه بیشتر: ایسکمی روده چیست
پروكتيت اولسراتيو
حدودا 30% از بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو، در ابتدا پروکتیت را تجربه می کنند که فقط رکتوم را درگیر می کند و تنها نشانه بارز آن خونریزی مداوم از رکتوم است اما اگرشدید باشد ممکن است بیمار درد را هم تجربه کند.
پروكتوسيگوئيديت
در این نوع کولیت، سیگموئید (بخش پایین روده و قسمت راست بالای مقعد) درگیر است و علائمی مانند اسهال خونی و درد شکم دارد.
کولیت بدخیم
نوع آخر و نادر ولی شدیدتر کولیت است و مبتلایان به آن به شدت بیمار هستند و علائمی مانند اسهال خونی، از دست دادن آب بدن و درد شکمی را تجربه می کنند. اگر این نوع کولیت با دارو درمان نشد، جراحی و برداشتن قسمت آسیب دیده کولون برای این که کولون پاره نشود نیاز است.
علائم کولیت روده
علائم کولیت روده از کم تا زیاد متغیر است و در برخی از افراد علائم و نشانه ها کم است و در بعضی دیگر شدیدتر است. ممکن است در برخی موارد علائم باعث حمله شود. شایع ترین علائم کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- خون در مدفوع
- اسهال
- درد های شکمی
- خستگی
- کاهش وزن
- گرگرفتگی
در کودکان کولیت اولسراتیو منجر به سوء تغذیه و کاهش وزن شدید می شود. کولیت اولسراتیو ممکن است باعث درد مفاصل، زخم های دهانی، حالت تهوع و استفراغ هم شود.
مطالعه بیشتر: بیماری سلیاک چیست
علت کولیت روده
علت اصلی کولیت اولسراتیو هنوز مشخص نیست اما می توان گفت استرس و بعضی غذاهای خاص باعث تشدید این علائم میشنود. به طور کلی هر کسی ممکن است به کولیت اولسراتیو مبتلا شود، اما خطر ابتلا به این بیماری در موارد زیر بیشتر است:
- مشکلات سیستم ایمنی
- افراد بین 15 تا 30 سال یا بالای 60 سال
- سابقه خانوادگی (ژنتیک)
- افراد سفید پوست
به نقل قول از clevelandclinic:
.Other factors, like stress and your diet, don’t increase your risk of developing UC, but they can trigger a symptom flare-up
ترجمه: عوامل دیگر، مانند استرس و رژیم غذایی شما، خطر ابتلا به کولیت روده را افزایش نمی دهند، اما میتوانند باعث تشدید علائم شوند.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10351-ulcerative-colitis
تشخیص کولیت اولسراتیو
پزشک در ابتدا با بیمار در مورد علائم صحبت می کند تا اطلاعاتی از قبیل وضعیت خانوادگی، رژیم غذایی و سلامت عمومی را به دست بیاورد و سپس بدن را معاینه می کند. مرحله اول در تشخیص، انجام آزمایش خون و مدفوع است. تا اگر عفونتی در خون و مدفوع هست مشخص شود. در مرحله بعدی پزشک انجام یکی از آزمایش های زیر را برای تایید کولیت روده توصیه میکند:
- کولونوسکوپی: در روش کولونوسکوپی با استفاده از یک دوربین کوچک که در انتهای لوله قرار گرفته کل روده را مشاهده می کنند.
- سیگموئیدوسکوپی: در روش سیگموئیدوسکوپی یک وسیله انعطاف پذیر در رکتوم و یا روده پایین قرار داده می شود تا از این طریق مقدار التهاب را مشاهده کنند.
- آندوسکوپی: در آندوسکوپی با استفاده از دوربین داخل روده را مشاهده می کنند.
در همه ی این روش ها پزشک ممکن است نمونه برداری یا همان بیوپسی را هم انجام دهد و قسمتی از بافت آسیب دیده را به عنوان نمونه جهت بررسی بردارند. به طور کلی معمولا برای تشخیص کولیت روده از کولونوسکوپی استفاده می شود.
درمان کولیت روده
بیماری کولیت درمان قطعی ندارد و هدف روش های درمانی، کنترل و جلوگیری از حملات و علائم کولیت اولسراتیو و کمک به بهبود روده بزرگ است. در حالت شدیدتر این بیماری ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان باشد. به طور کلی درمان کولیت اولسراتیو شامل درمان دارویی یا جراحی است. در ادامه به بررسی روش های درمان کولیت روده میپردازیم.
داروی کولیت اولسراتیو
پزشک ممکن است از چندین دارو (به تنهایی یا ترکیبی) برای آرام کردن التهاب در روده بزرگ استفاده کند. رایج ترین داروهایی که برای درمان التهاب روده استفاده میشوند شامل:
- آمینوسالیسیلات ها مانند سولفاسالازین یا مسالامین برای کولیت روده خفیف تا متوسط
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون یا بودزونید برای کولیت روده شدید (مصرف فقط برای مدت کوتاه توصیه میشود زیرا عوارض جانبی دارند
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مانند از 6- مرکاپتوپورین، آزاتیوپرین یا متوترکسات
- بیولوژیک ها مانند اینفیلیکسیماب، آدالیمومب، گولیموماب، ستولیزوماب پگول، ودولیزوماب و اوستکینوماب برای کولیت روده متوسط تا شدید
- مهارکننده های جانوس کیناز مانند توفاسیتینیب، یوپاداسیتینیب و اوزانیمود
درمان خانگی کولیت روده
تغییر در رژیم غذایی در افراد مبتلا به کولیت روده می تواند برای کاهش علائم بسیار موثر باشد. رعایت کردن نکات زیر برای در رژیم غذایی میتواند به بهبود کولیت اولسراتیو کمک کند:
- اجتناب از مصرف غذاهای پرفیبر، غذاهای پر چرب و سرخ شده
- نوشیدن آب زیاد و کم تر غذا خوردن
- مصرف غذاهای حاوی روغن ماهی، روغن کتان، روغن زیتون، غذاهای پروبیوتیک
- به دلیل این که بیشتر افراد مبتلا به کولیت روده، به اختلال عدم تحمل لاکتوز هم دچار هستند بهتر است مصرف محصولات لبنی را محدود کنند.
جراحی کولیت روده
اگر کولیت روده با استفاده از داروها درمان نشود یا اگر وضعیت بیماری روز به روز بدتر میشد و علائم کولیت، علائم تهدید کننده حیات باشند، جراحی ضروری است. دو نوع جراحی برای کولیت اولسراتیو وجود دارد. هر دو شامل پروکتوکولکتومی، جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از کولون و رکتوم هستند.
عمل جراحی که شامل حذف دائمی و از بین بردن روده بزرگ و راست روده (کولکتومی) است گزینه آخر برای درمان کولیت روده محسوب میشود. پس از این عمل روده کوچک کار روده بزرگ را در انتقال مواد زائد انجام می دهد. همچنین با این عمل احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ نیز از بین می رود.
عوارض کولیت روده
ابتلا به کولیت اولسراتیو خطر ابتلا به بیماریهای دیگر را نیز افزایش می دهد که ممکن است نیاز به نظارت و درمان بیشتری داشته باشند. برخی از عوارض کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- کم خونی
- افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
- پوکی استخوان
- کلانژیت اسکلروزان اولیه
- کم آبی شدید
- خونریزی شدید
- ایجاد سوراخ در روده بزرگ
- التهاب پوست، مفاصل و چشم ها
- مگاکولون سمی
- افزایش خطر لخته شدن خون در سیاهرگ ها و شریان ها
کولیت روده در کودکان
کولیت روده معمولا در نوجوانان و بزرگسالان تشخیص داده میشود و در کودکان بروز نمی کند اما ابتلا کودکان به این بیماری ممکن است. از طرفی کولیت روده که همان ورم روده است به علت وجود انگل و میکروب و یا حساسیت به شیر گاو در کودکان مشاهده می شود. هم چنین مصرف بیش از اندازه آنتی بیوتیک ها باعث از بین رفتن باکتری های مفید روده می شود در نتیجه میکروبی در بدن کودک فعال شده که باعث کولیت روده می گردد. علائم کولیت اولسراتیو در کودکان شدیدتر است و ممکن است تمام روده را درگیر کند.
اگر کودک بیش از 5 بار در شبانه روز عمل دفع را انجام دهد ممکن است به کولیت روده مبتلا شده باشد. از مهم ترین عوارض کولیت روده در کودکان اختلالات رشدی می باشد که کودک نسبت به سایر هم سن و سالان است.