تنقیه {اماله} چیست؟ روش انجام در منزل + عوارض

منظور از تنقیه (اماله) تزریق مایع به رکتوم است تا به دفع مدفوع و پاکسازی روده بزرگ کمک کند. کیت های تنقیه در بازار وجود دارند که میتوان آنها را خریداری کرد و در خانه استفاده کرد و در برخی از موارد ممکن است نیاز باشد تا تنقیه در مطب و توسط پزشک انجام شود. در این مقاله از ونک لیزر با ما همراه باشید تا بیشتر با تنقیه و روشهای استفاده از آن آشنا شوید.

تنقیه (اماله) چیست؟

تنقیه یا اماله وسیله ای است که از آن برای تزریق مستقیم مایع به رکتوم استفاده می شود تا به دفع مدفوع کمک کند. در اغلب موارد از تنقیه برای درمان یبوستی که با سایر روشها درمان نشده استفاده می شود، اما در برخی موارد ممکن است از آن برای پاک و تمیز کردن روده بزرگ قبل از انجام کولونوسکوپی استفاده شود. از اماله ممکن است در موارد زیر استفاده شود:

• برطرف کردن یبوست
• درمان نهفتگی مدفوع
• تخلیه مدفوع قبل از انجام جراحی روی کولون یا رکتوم
• آماده شدن برای کولونوسکوپی
• تزریق دارو

تنقیه برای یبوست

یبوست یک بیماری گوارشی بسیار شایع است و زمانی اتفاق می افتد که روده بزرگ نتواند مواد زائد را از طریق رکتوم خارج کند. افراد مبتلا به این مشکل در طول یک هفته سه بار یا کمتر اجابت مزاج دارند. یبوست خفیف اغلب زمانی رخ می دهد که فرد به اندازه کافی فیبر مصرف نمی کند یا به طور منظم آب نمی نوشد. یبوست خفیف معمولا با ورزش روزانه و مصرف فیبر برطرف می شود. 

یبوست مزمن (طولانی مدت) می تواند منجر به عوارض جانبی مانند بواسیر، شقاق و فیستول شود به همین دلیل به هیچ وجه نباید بدون درمان رها شود. اگر یبوست برای برای مدت طولانی ادامه داشته باشد و با تغییر در سبک زندگی و استفاده از ملین ها برطرف نشود، برای درمان آن استفاده از تنقیه تجویز می شود. کاربرد اصلی تنقیه پاکسازی روده است و تنها در مواردی برای درمان یبوست تجویز می شود که این بیماری با استفاده از سایر روشها برطرف نشود.

به نقل قول از clevelandclinic:

Most enemas provide relief within minutes up to an hour. Read the instructions on the enema kit so you know the timeframe

ترجمه: بیشتر تنقیه ها ظرف چند دقیقه تا یک ساعت عمل می کنند. دستورالعمل های روی کیت تنقیه را بخوانید تا بازه زمانی دقیق آن را بدانید. 

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/enema

انواع تنقیه (اماله)

تنقیه ها با توجه به نوع محلول، هدف از استفاده و مقدار محلول به انواع متفاوتی تقسیم می شوند. انواع رایج اماله شامل موارد زیر است:

تنقیه پاک کننده: این نوع از تنقیه بر پایه آب است و در اغلب موارد چند دقیقه بعد از تزریق منجر به اجابت مزاج می شود. این تنقیه به دو دسته تنقیه با حجم زیاد و تنقیه با حجم کم تقسیم می شود. در تنقیه با حجم زیاد مقدار مایع مورد استفاده 500-1000 میلی لیتر است و برای درمان یبوست استفاده می شود. در تنقیه با حجم کم مقدار مایع مصرفی کمتر از 500 میلی لیتر است و به افرادی که از قسمت بالای روده بزرگ یبوست ندارند توصیه می شود.

تنقیه احتباسی: این نوع تنقیه برای افرادی است که مدفوع آنها سفت شده است و استفاده از آن به نرم کردن مدفوع کمک می کند. تنقیه های مورد استفاده در این فرآیند معمولاً حاوی 90-120 میلی لیتر محلول هستند. ممکن است پزشک توصیه کند که محلول را حداقل به مدت یک ساعت نگه دارید تا نتایج موثری حاصل شود.

تنقیه با جریان برگشتی: تنقیه با جریان برگشتی برای افرادی که به دلیل گاز روده مشکل مدفوع دارند استفاده می شود. در این روش، پزشک یا پرستار مقدار زیادی سیال را به روده تحتانی فرد وارد می کند (حدود 100 تا 200 میلی‌ لیتر در هر بار) و با این کار گاز به همراه سیال خارج می شود. این کار معمولا 3 تا 5 بار تکرار می شود تا تمام گاز خارج شود.

تنقیه خنک کننده: در موارد بسیار نادر اگر دمای بدن بسیار بالا باشد، پزشک ممکن است از یک تنقیه خنک کننده برای کاهش دمای بدن استفاده کند. 

تزریق رکتال دارو: در برخی از موارد از تنقیه برای وارد کردن دارو به روده بزرگ استفاده می شود. تنقیه مخاط روده را تسکین می دهد و داروها الکترولیت ها را متعادل می کنند تا با عفونتها مبارزه کنند. 

همانطور که ذکر شد تنقیه براساس محلول مورد استفاده نیز به دسته های متفاوتی تقسیم می شود، محلول های رایجی که برای تنقیه استفاده می شوند شامل محلول سالین (نمک و آب)، گلیسیرین، صابون کاستیل، قهوه و محلول فسفات.

تنقیه در منزل 

تنقیه به راحتی در خانه قابل انجام است و همیشه برای انجام آن نیاز به مراجعه به پزشک نیست. در برخی موارد ممکن است استفاده از انواع انما کمی متفاوت باشد، به همین دلیل حتما دستورالعمل استفاده از آن را قبل از استفاده بخوانید و با پزشک مشورت کنید. روش تنقیه در منزل به شرح زیر است:

1. همیشه قبل از شروع عمل، دست های خود را بشویید و تمام لوازم مورد نیاز از جمله محلول، کیسه تنقیه، حوله و روان کننده را جمع آوری کنید.
2. در صورت نیاز محلول را مخلوط و اندازه گیری کرده و آن را به ظرف منتقل کنید. دمای محلول نباید خیلی گرم یا سرد باشد زیرا ممکن است منجر به آسیب شود.
3. در موقعیتی قرار بگیرید که قرار دادن تنقیه را آسان کند. اگر تنقیه را به تنهایی انجام می دهید، بهتر است به پهلوی چپ خوابیده و زانوها را کمی به سمت شکم جمع کنید.
4. لوله تنقیه را چرب کنید (وازلین گزینه مناسبی است) و به آرامی آن را وارد رکتوم کنید (بیشتر از 4 سانت لوله را وارد رکتوم نکنید).
5. محلول را کاملا تخلیه کرده و سپس به آرامی لوله را بردارید. اگر از تنقیه احتباسی استفاده می کنید، باید تا زمان تعیین شده صبر کنید و سپس دفع مدفوع را انجام دهید. در غیر این صورت، می توانید در زمان نیاز اجابت مزاج را انجام دهید.

تنقیه در مطب

اگر فکر می کنید که انجام دادن تنقیه در منزل دشوار است می توانید برای انجام آن به پزشک مراجعه کنید. البته باید بدانید که برخی از انواع تنقیه تنها در مطب پزشک قابل انجام هستند و نمی توانید به تنهایی در خانه آنها را انجام دهید. برای مثال تنقیه باریوم که از یک ترکیب مایع استفاده می کند تا نواحی خاصی از بدن را برجسته کرده و معاینه را برای پزشک راحت تر کند. تنقیه باریوم برای درمان یبوست استفاده نمی شود.

تنقیه نوزاد چگونه است؟

استفاده از تنقیه برای نوزادان نیز برای کمک به دفع مدفوع استفاده می شود و فقط در صورتی قابل انجام است که سایر روشها مانند ماساژ یا تغییر در رژیم غذایی برای درمان یبوست موثر واقع نشده باشند. قبل از اینکه برای کودکان از تنقیه استفاده کنید حتما باید با یک متخصص مشورت کنید، زیرا فقط انواع خاصی از انما برای کودکان قابل استفاده است. برای تنقیه کردن کودک مراحل زیر را دنبال کنید:

1. نوزاد را به پشت یا پهلو بخوابانید و زانوهایش را به آرامی خم کنید (مانند وضعیت جنین).
2. مقداری روان کننده ایمن برای کودکان مانند وازلین روی نوک تنقیه استفاده کنید تا راحت تر وارد شود.
3. تنقیه را به اندازه بسیار کم (یک سانتی متر) وارد کنید و محلول را در داخل رکتوم آزاد کنید و بعد از تخلیه کامل، آن را خارج کنید.

 از تنقیه بزرگسالان یا مواد قوی مانند تنقیه فسفات یا سدیم استفاده نکنید، زیرا ممکن است برای نوزادان خطرناک باشند. همچنین به هیچ وجه بدون مشورت با پزشک از تنقیه برای نوزادان استفاده نکنید.

عوارض و خطرات استفاده از تنقیه (اماله)

تنقیه یا اماله زمانی که به درستی انجام شود یک روش بی خطر است، و منجر به بروز عوارض جانبی نمی شود، اما گاهی ممکن است بعد از انجام آن مشکلاتی رخ دهند، از جمله: 

• درد 
• سوراخ کردن راست روده یا روده بزرگ
• عفونت
• عدم تعادل الکترولیت
• آمبولی ریه (در موارد بسیار نادر)

در زمان استفاده از تنقیه باید بسیار محتاط باشید و به هیچ وجه آن را با فشار وارد رکتوم نکنید، زیرا این کار می تواند منجر به آسیب شود. در صورتی که بعد از استفاده از انما خونریزی داشتید حتما با پزشک مشورت کنید، زیرا این خونریزی می تواند ناشی از آسیب به رکتوم یا روده باشد و ممکن است خطرناک باشد.

سوالات متداول در مورد تنقیه