مشکلات و اختلالات گوارشی، بیماری هایی هستند که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهند. دستگاه گوارشی از دهان شروع می شود و تا مقعد ادامه دارد. بیماری های گوارشی بسیار متنوع هستند و هر کدام به نحوی بر دستگاه گوارش تاثیر می گذارند. برخی از مشکلات گوارشی با تغییر در سبک زندگی و رعایت رژیم های خاص برطرف می شوند، در حالی که برخی دیگر برای درمان نیاز به روشهای تهاجمی تر مانند جراحی دارند. در این مقاله از ونک لیزر با ما همراه باشید تا بیشتر با بیماری های گوارشی و علائم آنها آشنا شوید.
انواع مشکلات گوارشی
بیماری های گوارشی به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول بیماری هایی هستند که باعث می شوند در عملکرد طبیعی دستگاه گوارش اختلال ایجاد شود و دسته دوم بیماری هایی هستند که یک ناهنجاری فیزیکی در یک اندام گوارشی مانع از عملکرد طبیعی آن می شود. در ادامه به بررسی انواع بیماری های گوارشی می پردازیم.
به نقل قول از clevelandclinic:
Treatment for functional GI diseases usually involves lifestyle changes like eating more fiber-rich foods, getting more physical activity or avoiding triggers.
ترجمه: درمان بیماری های عملکردی دستگاه گوارش معمولاً شامل تغییراتی در سبک زندگی مانند خوردن غذاهای غنی از فیبر، فعالیت بدنی بیشتر یا اجتناب از محرک ها است.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/7040-gastrointestinal-diseases
سندرم روده تحریک‌پذیر
سندرم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. سندروم روده تحریک پذیر باعث درد شکمی، گاز، نفخ، اسهال یا یبوست می شود. علت این اختلال عملکردی ناشناخته است و تشخیص آن فقط بر اساس علائم فرد انجام می شود. سه نوع سندروم روده تحریک پذیر وجود دارد که هر کدام با یبوست، اسهال یا دوره های مکرر هر دو همراه است.
سندروم روده تحریک پذیر می تواند بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد، اما نه خطر سایر بیماری های دستگاه گوارش را افزایش می دهد و نه باعث آسیب دائمی به دستگاه گوارش می شود. درمان این بیماری معمولا با رعایت رژیم غذایی خاص و مصرف برخی داروها انجام می شود.
سوء هاضمه
سوء هاضمه باعث درد و ناراحتی معده بعد از غذا خوردن می شود. این مشکل بسیار شایع است و معمولا با مصرف آنتی اکسیدان ها برطرف می شود. نوع شدید این بیماری سوء هاضمه عملکردی نام دارد که علائم آن شبیه به علائم زخم معده است، برخی از علائم سوء هاضمه عملکردی عبارتند از:
- ناراحتی و درد معده
- نفخ
- آروغ زدن بیش از حد
- حالت تهوع یا استفراغ بعد از غذا خوردن
- احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- سوزش سردل
سندروم استفراغ دوره ای
سندرم استفراغ دوره ای یک بیماری مزمن است که علت آن ناشناخته می باشد. این بیماری منجر به دوره های مکرر استفراغ می شود. کودکان بیشتر از بزرگسالان به سندروم استفراغ دوره ای مبتلا می شوند. این بیماری به 4 دوره مختلف تقسیم می شود:
- مرحله بین اپیزودیک: دوره ای است که از یک هفته تا یک ماه یا بیشتر طول می‌کشد و در طی آن هیچ علامتی وجود ندارد.
- مرحله پرودرمال: دوره ای به طول یک تا چند روز که در آن آروغ و ناراحتی معده شروع می شود.
- مرحله استفراغ: دوره ای از حالت تهوع شدید مداوم و استفراغ مکرر که از چند ساعت تا چند روز یا بیشتر طول می کشد.
- مرحله بهبودی: دوره ای چند روزه که در آن استفراغ متوقف می شود، حالت تهوع فروکش می کند و اشتها برمی گردد.
اجابت مزاج دیسینرژیک
اجابت مزاج دیسینرژیک یک بیماری مزمن است که به دلیل اختلال در عملکرد عضلات و اعصاب در کف لگن، دفع مدفوع را دشوار می کند. در اغلب موارد این بیماری با یبوست مزمن همراه است. برخی از علائم دیگر این بیماری شامل موارد زیر است:
- مدفوع سفت و سنگریزه ای
- اجابت مزاج کمتر از 3 بار در هفته
- نشستن طولانی مدت در دستشویی
- درد شکم
- گاز و نفخ
- زور زدن بیش از حد در دستشویی
- تنسموس (احساس نیاز مداوم به اجابت مزاج)
سندرم لواتور آنی
سندرم لواتور آنی یک بیماری مزمن است که عضلات کف لگن را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری می تواند باعث درد رکتوم یا واژن شود. این درد می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. سندرم لواتور آنی می تواند با علائمی مانند حرکات روده دردناک یا دشوار، حرکات مکرر روده، بی اختیاری ادرار، از دست دادن کنترل مثانه یا روده و درد در حین رابطه جنسی همراه باشد.
رفلاکس معده
رفلاکس اسید یا رفلاکس معده برگشت اسید معده به مری و گلو است. رفلاکس اسید یک بیماری رایج است که با مصرف داروها، تغییر در عادات غذایی و گاهی جراحی درمان می شود. برخی از علائم این بیماری عبارتند از:
- سوزش سردل
- احساس سوزش در وسط قفسه سینه
- طعم تلخ دهان
- حالت تهوع
- مشکل در بلع
- سرفه مزمن
- گرفتگی صدا
رفلاکس اسید اگر بدون درمان رها شود می تواند منجر به خونریزی مری، تنگی مری و آسیب مری شود.
دیورتیکولوز
بیماری دیورتیکولوز زمانی رخ می دهد که کیسه های کوچک در دیواره روده بزرگ ایجاد می شود. زمانی که این کیسه ها عفونی می شوند، به آنها دیورتیکولیت گفته می شود. در اغلب موارد این بیماری بدون علامت است، اما در برخی موارد می تواند با علائم زیر همراه باشد:
- درد در سمت چپ پایین شکم
- یبوست یا اسهال
- تب
- لرز
- حالت تهوع و استفراغ
درمان این بیماری معمولا با تغییر در رژیم غذایی (خوردن فیبر بیشتر) و مصرف آنتی بیوتیک انجام می شود. اما اگر بیماری به این روشهای درمان پاسخ ندهد به جراحی نیاز است.
بیماری التهابی روده
بیماری التهابی روده اختلالی است که باعث التهاب و آسیب به دستگاه گوارش می شود. دو نوع بیماری التهابی روده وجود دارد که شامل بیماری کرون و کولیت اولسراتیو است. علائم هر دو نوع بیماری التهابی روده تقریبا مشابه است و شامل درد شکم، گرفتگی عضلات، خستگی، اسهال، تب، مخاط یا خون در مدفوع و نیاز فوری به دستشویی رفتن مکرر است. اگر بیماری التهابی روده درمان نشود می تواند منجر به عوارض جدی مانند افزایش خطر سرطان روده شود.
کولیت
کولیت التهاب روده بزرگ است و انواع مختلفی دارد که شناخته شده ترین آنها کولیت اولسراتیو است. کولیت می تواند باعث اسهال، خونریزی مقعدی، گرفتگی شکم و نیاز مکرر و فوری به اجابت مزاج شود.
هموروئید
هموروئید یا بواسیر به سیاهرگهای متورم مقعد یا راست روده گفته می شود. این بیماری معمولا زمانی ایجاد می شود که فشار زیادی روی این سیاهرگها وجود دارد، برای مثال زور زدن در دستشویی یا بلند کردن بیش از حد اجسام سنگین. بواسیر اگر در اطراف مقعد ایجاد شود به آن هموروئید خارجی گفته می شود و در صورتی که در داخل راست روده ظاهر شود هموروئید داخلی نام دارد.
بواسیر می تواند منجر به خونریزی مقعد، درد به ویژه در حین اجابت مزاج، ایجاد توده سفت در اطراف مقعد یا داخل راست روده و خارش مقعد شود. بهترین روش درمان بواسیر لیزر درمانی است که در سریع ترین زمان ممکن با کمترین عوارض انجام می شود.
آبسه و فیستول مقعدی
آبسه مقعدی حفره ای از چرک است که در پوست اطراف مقعد ایجاد می شود. آبسه زمانی ایجاد می شود که باکتری ها از طریق یک شکاف یا زخم وارد بافت می شوند و منجر به ایجاد عفونت در آن ناحیه می شوند. برخی از علائم آبسه پری آنال عبارتند از:
- برآمدگی قابل لمس روی سطح پوست
- قرمزی و تورم
- خارش یا سوزش
- درد هنگام اجابت مزاج
در صورتی که آبسه درمان نشود ممکن است منجر به ایجاد فیستول مقعدی شود. فیستول یک تونل غیر طبیعی است که بین بافت ها ایجاد می شود و در اغلب موارد برای درمان به جراحی نیاز دارد.
شقاق مقعدی
شقاق مقعدی منجر به پارگی بافت هایی می شود که مقعد را می پوشانند و به آنها غشای مخاطی گفته می شود. رایج ترین عامل ایجاد شقاق یبوست و فشار وارد کردن در حین اجابت مزاج است. علائم شقاق مقعدی عبارتند از:
- درد در حین یا بعد از اجابت مزاج
- بریدگی یا پارگی قابل مشاهده در ناحیه مقعد
- خونریزی در حین یا پس از اجابت مزاج
شقاق حاد با تغییر در سبک زندگی و مصرف یک رژیم غذایی غنی از فیبر درمان می شود، اما برای درمان شقاق مزمن معمولا به عمل جراحی نیاز است.
سرطان روده بزرگ
پولیپ روده بزرگ تجمع غیر طبیعی از سلول است که منجر به ایجاد توده در روده بزرگ می شوند. در حالی که بیشتر پولیپ های روده بزرگ بی ضرر هستند، برخی از آنها می توانند در عرض 10 تا 20 سال به سرطان روده بزرگ تبدیل شوند. در اغلب موارد پولیپ های روده بزرگ بدون علامت هستند و زمانی که به اندازه قابل توجهی رشد می کنند یا خطرناک می شوند علامت ایجاد می کنند. تشخیص سرطان روده بزرگ از روی علائم دشوار است زیرا علائم آن بسیار شبیه به سایر مشکلات گوارشی است. برخی از این علائم عبارتند از:
- تغییر در عادات روده
- باریک شدن مدفوع
- اسهال یا یبوست
- تنسموس
- خونریزی مقعدی یا مدفوع خونی
- گرفتگی و درد شکم
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بی دلیل
یبوست
یبوست از رایج ترین مشکلات گوارشی است که دفع مدفوع را سخت و گاهی غیرممکن می کند. یبوست میتواند منجر به کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج شود و در اغلب موارد فرد برای دفع مدفوع مجبور به فشار وارد کردن و زور زدن است. برای درمان یبوست باید نوشیدن آب و مصرف غذاهای حاوی فیبر را افزایش دهید. اگر با استفاده از این روشها یبوست برطرف نشد می توانید از ملین های بدون نسخه استفاده کنید.
عدم تحمل غذایی
دو نوع رایج از بیماری های عدم تحمل که می توانند منجر به بروز مشکلات گوارشی شوند عبارتند از عدم تحمل به لاکتوز و عدم تحمل گلوتن (سلیاک).
بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که با خوردن گلوتن، پروتئینی که در گندم و غلات یافت می شود، مشکلاتی در دستگاه گوارش ایجاد می کند. این بیماری می تواند علائمی مانند درد معده، گاز معده و نفخ ایجاد کند. سیستم ایمنی بدن زمانی که گلوتن در روده کوچک باشد به گلوتن حمله می کند. این حمله گاهی به قدری شدید است که به روده آسیب می رساند و مانع از عملکرد درست آن می شود.
عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می دهد که روده کوچک نمی تواند لاکتوز را که یکی از مواد تشکیل دهنده شیر و محصولات لبنی است جذب کند. عدم تحمل لاکتوز می تواند علائمی مانند اسهال، نفخ و گاز ایجاد کند. برای برطرف کردن علائم این بیماری باید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی لاکتوز اجتناب کرد.
از کجا بدانیم مشکل گوارشی داریم؟
تشخیص و درمان بیماری های گوارشی بسته به نوع، علت و شدت بیماری بسیار متفاوت است. تشخیص این دسته از بیماری ها باید توسط یک متخصص گوارش انجام شود. علاوه بر معاینه و بررسی علائم در اغلب موارد برای تشخیص مشکلات گوارشی به انجام آزمایش های زیر نیاز است:
- کولونوسکوپی
- آندوسکوپی
- سونوگرافی
درمان بیماری های گوارشی با توجه به هر بیماری متفاوت است. در برخی موارد، تغییر رژیم غذایی و عادات سبک زندگی ممکن است کافی باشد. اگر تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی کافی نباشد، پزشک ممکن است مصرف داروهای خاص را توصیه کند. در موارد جدی تر برای درمان به جراحی نیاز است که با توجه به نوع بیماری انتخاب می شود.
