مهبل یا واژن (به انگلیسی vagina) قسمتی از دستگاه تناسلی زنان است که واژن (فرج) را به دهانه رحم متصل می کند. واژن نقش بسیار مهمی در رابطه جنسی، قاعدگی، بارداری و زایمان دارد و با افزایش سن شکل آن تغییر پیدا می کند. حفظ سلامت واژن از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله از ونک لیزر با ما همراه باشید تا بیشتر با واژن، آناتومی و انواع آن آشنا شوید.
واژن چیست؟
واژن لوله ای (کانال) بین فرج و دهانه رحم است. فاصله واژن تا دهانه رحم معمولا 18 سانتی متر است، اما این اندازه می تواند در هر فرد متفاوت باشد. واژن قسمتی از بدن است که نوزاد در هنگام زایمان از آن خارج می شود و همچنین خون قاعدگی در دوره قاعدگی از این قسمت خارج می شود. رابطه جنسی از طریق واژن انجام می شود و در قاعدگی برای جلوگیری از نشت خون، تامپون و کاپ قاعدگی باید در این قسمت قرار بگیرد.
آناتومی واژن
اولین سوالی که در مورد آناتومی واژن پاسخ این است که واژن کجاست؟ اغلب افراد تصور می کنند که واژن و فرج یکسان هستند، اما واژن و فرج دو قسمت مجزا از بدن می باشند. واژن یک عضو کانال مانند است که در داخل بدن قرار دارد و در خارج از بدن باز می شود. واژن یک کانال (لوله) است که که از رحم (داخل بدن) به فرج منتهی می شود و شامل اندام های تولید مثل خارجی یا اندام تناسلی می شود. شکل واژن مانند یک تونل گرد نیست، بلکه بیشتر شبیه یک “H” است که به پهلو خوابیده است.
انواع واژن
زمانی که از ظاهر واژن صحبت می شود در اغلب موارد منطور لابیا واژن (لبه واژن) است. لبه های گوشتی بیرونی فرج لابیا بزرگ نام دارند و لبه های داخلی که معمولاً به دهانه واژن منتهی می شوند، لابیا کوچک نامیده می شوند. انواع مدل واژن وجود دارند، اما باید به این نکته توجه داشت که ظاهر واژن هر فرد می تواند متفاوت باشد و گاهی اوقات نمی توان همه آنها را در یک دسته بندی خاص قرار داد. اشکال مختلف واژن به شرح زیر است:
- لب های داخلی نامتقارن: این نوع از واژن بسیار رایج است. اگر یک لب داخلی بلندتر، ضخیم تر یا بزرگتر از دیگری باشد، نامتقارن در نظر گرفته می شود.
- لب های خارجی خمیده: در این نوع واژن، لابیا ماژور منحنی شکل می شود و لب های کوچک از جلو قابل مشاهده هستند، اما به در پایین مانند نعل اسبی وارونه به هم می رسند.
- لب های داخلی برجسته: این نوع از شکل واژن رایج ترین آن است. در این نوع لابیاهای کوچک بلندتر از لابیاهای بزرگ هستند به طوری که در لب های داخلی ممکن است به سختی دیده شوند یا بیشتر مشخص باشند.
- لب های بیرونی برجسته: برخی از فرج ها دارای لب های بزرگ برجسته تری نسبت به لب های کوچک هستند. لب های بیرونی در این مورد بسیار پایین تر قرار می گیرند و می توانند پر و پف کرده یا نازک و کمی شل تر باشند.
- لب های داخلی بلند و آویزان: در این نوع نیز لب های داخلی برجسته هستند. آنها می توانند تا یک اینچ (یا بیشتر) از لب های بیرونی آویزان شوند. ممکن است کمی پوست اضافی یا چین های اضافی در این نوع مشاهده شود.
- لب های بیرونی بلند و آویزان: در این نوع لب های بیرونی برجسته هستند. آنها معمولا بزرگ هستند و در اغلب موارد پوست را نازک و شل می کنند.
- لب های بیرونی کوچک و باز: لب های بیرونی صاف هستند و روی استخوان شرمگاهی قرار می گیرند، اما کمی از هم جدا شده اند و لب های کوچک را نشان می دهند.
- لب های بیرونی کوچک و بسته: در این مورد لب های بیرونی از هم جدا نیستند، بنابراین لب های داخلی را کاملاً پنهان می کنند و در خود جای می دهند. این نوع نادر ترین نوع می باشد.
رنگ واژن با توجه به رنگ طبیعی پوست هر فرد می تواند متفاوت باشد و این رنگ در اغلب موارد در طول زمان تغییر می کند. به طور کلی رنگ واژن در بیشتر موارد تا حدودی قرمز، صورتی یا شرابی می باشد.
بیماری های واژن
واژن نیز مانند هر عضو دیگری از بدن می تواند با بیماری ها و مشکلات متعددی مواجه شود. در ادامه به بررسی مشکلات و بیماری های واژن می پردازیم.
عفونت واژن
یکی از شایع ترین بیماری های واژن، عفونت واژن است که به علل متفاوتی ایجاد می شود و انواع متفاوتی دارد. انواع عفونت واژن شامل موارد زیر است:
عفونت باکتری واژن: عفونت باکتری واژن یک عفونت شایع واژن است و زمانی اتفاق می افتد که برخی از باکتری های طبیعی که در واژن زندگی می کنند بیش از حد رشد کنند و باعث عدم تعادل باکتریایی شوند. علائم این نوع عفونت واژن عبارتند از ترشحات واژن مایل به سفید یا خاکستری که بوی ماهی می دهند. عفونت باکتری واژن به راحتی با آنتی بیوتیک ها قابل درمان است.
عفونت قارچی واژن: رشد بیش از حد قارچ کاندیدا باعث عفونت قارچی واژن می شود. این نوع از عفونت منجر به خارش و سوزش پوست اطراف واژن می شود و ممکن است در ترشحات واژن نیز تغییراتی ایجاد کند. درمان عفونت قارچی واژن شامل مصرف داروهای ضد قارچ است.
تریکومونیازیس: تریکومونیازیس یک عفونت مقاربتی شایع و قابل درمان است. یک انگل باعث ایجاد این عفونت می شود. اکثر افرادی که تریکومونیازیس دارند هیچ علائمی را تجربه نمی کنند. برای درمان این نوع از عفونت واژن نیز نیاز به مصرف آنتی بیوتیک است.
خارش واژن
علل متنوعی برای خارش واژن وجود دارد. در برخی موارد ممکن است خارش واژن ناشی از حساسیت به یک ماده شیمیایی باشد و در موارد دیگر می تواند نشان دهنده یک بیماری باشد. علت خارش واژن می تواند یکی از عوامل زیر باشد:
- محرک های شیمیایی که با واژن در تماس هستند و می توانند باعث ایجاد واکنش آلرژیک شوند که معمولا در محصولاتی مانند صابون، دوش ها، اسپری، کرم ها و مواد شوینده وجود دارند.
- برخی از بیماری های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس
- عفونت قارچی واژن و عفونت باکتریایی واژن
- بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا، زگیل تناسلی، سوزاک، تبخال تناسلی و تریکومونیازیس
- کاهش استروژن که در دوران پیش از یائسگی و یائسگی اتفاق می افتد
- سرطان ولوو
درمان خارش واژن خانگی
همیشه نمی توان خارش واژن را در خانه درمان کرد، اما برخی از اقدامات وجود دارند که می توان از آنها برای حفظ سلامت واژن و در برخی موارد برای درمان خارش واژن استفاده کرد. از روشهای زیر می توان برای درمان خارش واژن در خانه استفاده کرد:
- برای شستن ناحیه تناسلی از آب گرم استفاده کنید.
- از استفاده از صابون های معطر و لوسیون ها در ناحیه واژن و اطراف آن خودداری کنید.
- از استفاده از اسپری ها و دوش های واژینال خودداری کنید.
- در صورت خیس شدن لباس زیر، فوری آن را تعویض کنید.
- لباس زیر نخی بپوشید و لباس زیر را هر روز عوض کنید.
- هنگام رابطه جنسی از روش های جلوگیری مانند کاندوم استفاده کنید.
ترشحات واژن
ترشح واژن یک امر کاملا طبیعی است. رحم، دهانه رحم و واژن ترشحات واژن تولید می کنند که عمدتا از سلول ها و باکتری ها تشکیل شده است. ترشح واژن به تمیز کردن و روان کردن واژن کمک می کند و به مبارزه با باکتری های بد و عفونت کمک می کند. ترشح زیاد واژن به معنای وجود بیماری نیست، زیرا میزان ترشحات واژن می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. تغییر در رنگ، بافت، بو یا مقدار ترشحات عادی واژن ممکن است به معنای وجود یک مشکل باشد. ترشح واژن می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- عفونت قارچی واژن
- تریکومونیازیس
- واژینوز باکتریایی
- سوزاک
- کلامیدیا
ترشحات زرد رنگ واژن می توانند نشان دهنده یک عفونت باکتریایی یا عفونت مقاربتی باشند.
التهاب واژن
واژینیت کلمه ای است که برای بیماری هایی که می توانند منجر به التهاب واژن شوند مورد استفاده قرار می گیرد. التهاب واژن یک مشکل رایج است که در اغلب موارد به راحتی قابل درمان است. بسته به علت التهاب واژن، ممکن است علائمی مانند خارش، احساس سوزش هنگام ادرار کردن یا ترشحات بدبوی واژن تجربه شود.
التهاب واژن ممکن است به علت باکتری ها، قارچ ها، انگل ها و مواد شیمیایی موجود در کرم ها یا محصولات بهداشتی ایجاد شود. در برخی موارد، التهاب واژن به دلیل عفونت های مقاربتی یا خشکی واژن ناشی از سطوح پایین استروژن رخ می دهد.
به نقل قول از clevelandclinic:
Antibiotics (gels, creams, pills) or antifungal medications can treat most causes of vaginitis.
ترجمه: آنتی بیوتیک ها (ژل ها، کرم ها، قرص ها) یا داروهای ضد قارچ می توانند بیشتر علل واژینیت را درمان کنند.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/body/22469-vagina
کیست واژن
کیست واژن یک توده یا برآمدگی پر از هوا، مخاط، چرک یا مواد دیگر است. اندازه کیست های واژن می تواند بسیار متفاوت باشد. در برخی موارد این کیست ها به اندازه یک نخود کوچک هستند. در اغلب موارد کیست های واژن خطرناک نیستند، اما در صورتی که عفونی شوند ممکن است منجر به ایجاد درد و عوارض خطرناکی شوند. کیست های واژن در موارد بسیار نادر ممکن است در نتیجه اندومتریوز یا تومورهای خوش خیم ایجاد شوند.
معاینه واژن
معاینه واژن از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا با معاینه می توان بیماری ها و مشکلات این ناحیه را تشخیص داد و تشخیص به موقع برای درمان موفقیت آمیز بسیار مهم است. روشهای متعددی برای معاینه واژن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- پاپ اسمیر
- کولپوسکوپی
- تست PH واژن
- تست های عفونت های مقاربتی
- تصویربرداری از لگن مانند سونوگرافی
- بیوپسی
روشهای حفظ سلامت واژن
نمی توان از همه مشکلات و بیماری های واژن پیشگیری کرد، اما انجام معاینات منظم می تواند کمک کند تا مشکلات واژن به موقع تشخیص داده شوند و از بروز برخی از عوارض خطرناک پیشگیری شود. می توانید برای حفظ سلامت واژن و کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری های واژن اقدامات زیر را انجام دهید:
- رابطه جنسی ایمن داشته باشید و از روشهای جلوگیری مانند کاندوم استفاده کنید. همچنین اطمینان حاصل کنید که فرد مقابل به هیچ عفونت مقاربتی مبتلا نیست.
- از واکسن اچ پی وی استفاده کنید تا در برابر ویروس HPV و سرطان دهانه رحم پیشگیری کنید.
- از تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن استفاده کنید.
- از مصرف الکل و کشیدن سیگار خودداری کنید.
- برای داخل واژن از محصولاتی که می توانند باعث تحریک واژن شوند مانند دستمال های مرطوب، دوش یا صابون های معطر استفاده نکنید.
- به طور منظم معاینه لگن و تست پاپ اسمیر انجام دهید تا در صورت بروز هرگونه مشکل، بیماری به موقع تشخیص داده شود.
سوالات متداول در مورد واژن یا مهبل
بزرگی لبه های واژن می تواند ناشی از عوامل متعددی باشد از جمله بلوغ، اختلالات هورمونی، بارداری، زایمان های طبیعی متعدد و افزایش یا کاهش وزن زیاد و ناگهانی.
خیر، نداشتن رابطه جنسی تاثیری بر تنگی و اندازه واژن ندارد و تغییرات واژن تنها بر اثر مواردی مانند افزایش سن رخ می دهند.
